Rynek kapitałowy, to jeden z podstawowych rynków funkcjonujących w każdej gospodarce. Zawierane są na nim transakcje, które polegają na zamianie pieniądza na instrument finansowy, instrumentu finansowego na pieniądze bądź jednego instrumentu finansowego na inny.
Rynek finansowy – ogólna charakterystyka
Jednym z podstawowych rynków funkcjonujących w każdej gospodarce jest rynek finansowy. Zawierane są na nim transakcje finansowe, które polegają na zamianie pieniądza na instrument finansowy, instrumentu finansowego na pieniądze bądź jednego instrumentu finansowego na inny instrument finansowy.
Istotność rynku finansowego polega na tym, że ułatwia on przeprowadzanie efektywnej alokacji kapitału. Posiadacz kapitału ma możliwość jego zainwestowania, natomiast poszukujący kapitału ma szansę zaspokojenia swoich potrzeb.
Rynek finansowy ułatwia zamianę oszczędności w przynoszący dochód kapitał, sprzyja zwiększeniu efektywności wykorzystania zasobów w gospodarce oraz pozwala, dzięki zmieniającej się strukturze popytu i podaży, na dokonywanie wycen rynkowych aktywów.
Podział rynku finansowego
Rynek finansowy możemy podzielić na:
- rynek pieniężny
- rynek kapitałowy
- rynek walutowy
Wyodrębnienie z rynku finansowego rynków pieniężnego i kapitałowego może być dokonane na podstawie kryterium okresu obiegu instrumentu. Umownie przyjmuje się, że do rynku pieniężnego zaliczane są transakcje finansowe, których termin realizacji z praw nie przekracza jednego roku, natomiast do rynku kapitałowego zaliczane są transakcje, z których realizacja z praw przekracza ten okres.
Rynek kapitałowy jest zatem rynkiem kapitałów długoterminowych, które przeznaczone są na finansowanie inwestycji.
Rynek kapitałowy
Rynek kapitałowy to segment rynku finansowego, na którym występują instrumenty finansowe. Służą one do transferu kapitału i są emitowane przynajmniej na okres jednego roku.
W ramach rynku kapitałowego można wyróżnić:
- Rynek pierwotny – na którym następuje sprzedaż nowych emisji papierów wartościowych przez emitenta.
- Rynek wtórny – będący właściwym rynkiem, na którym odbywają się transakcje kupna i sprzedaży instrumentów finansowych zawierane między inwestorami.
Giełda i wtórny rynek kapitałowy
Ze względu na zasięg obrotów poszczególnymi papierami wartościowymi, rynek wtórny można podzielić na kilka segmentów:
- Rynek prywatny, gdzie następuje obrót instrumentami finansowymi z pominięciem giełdy (może chodzić zarówno o papiery wartościowe nie będące w publicznym obrocie, jak i dopuszczonymi do publicznego obrotu).
- Rynek pozagiełdowy, na którym w obiegu znajdują się papiery wartościowe dopuszczone do publicznego obrotu, lecz nie są notowane na giełdzie. Jest on przeznaczony dla tych podmiotów, które chcą gromadzić kapitał w drodze publicznej oferty, lecz nie mogą być notowane na giełdzie.
- Giełda papierów wartościowych, będąca najważniejszą częścią rynku wtórnego.
Rynek giełdowy i pozagiełdowy ustawowo określane są mianem rynków regulowanych. Skuteczność działania rynków regulowanych zależy od kilku warunków, jakie powinny one spełniać, z których podstawowym jest zachowanie przejrzystości. Wiąże się to z tym, że inwestor musi zostać dokładnie poinformowany o tym, co dzieje się na rynku. Rynek regulowany zapewnia koncentrację popytu i podaży w celu kształtowania się powszechnego kursu notowanych papierów wartościowych.
Instrumenty finansowe na rynku kapitałowym
Instrument finansowy można w uproszczeniu określić jako kontrakt pomiędzy dwoma stronami regulujący zależność finansową, w jakiej obie strony pozostają. Celem transakcji na rynku finansowym jest natomiast osiąganie zysków i zabezpieczanie się przed ryzykiem.
Transformacja kapitału na rynku papierów wartościowych polega na przybieraniu przez kapitał różnych postaci, w zależności od oceny ryzyka i oczekiwanej stopy zwrotu z inwestycji. Inwestorzy mają możliwość dokonywania wyboru inwestycji. Mogą to być inwestycje w:
- akcje – papiery udziałowe,
- obligacje – papiery dłużne,
- derywaty (instrumenty pochodne) – instrumenty zwiększające dźwignię finansową lub zabezpieczające otwarte pozycje na innych papierach.
Papiery wartościowe
Do szczególnych cech rynku kapitałowego należy zamiana kapitału finansowego na papiery wartościowe. Są to dokumenty stwierdzające posiadanie praw majątkowych, czyli stanowią dowody potwierdzające lokatę majątkową ich właścicieli.
Podstawową cechą papierów wartościowych jest ich duża płynność. Dzięki mechanizmom funkcjonowania rynku kapitałowego mogą być one w dowolnym czasie sprzedane na rynku wtórnym.
To właśnie łatwy obrót papierami wartościowymi pozwala, zarówno inwestorom, jak i emitentom, na osiąganie korzyści z udziału na rynku finansowym. Inwestorzy mają możliwość powiększania dochodów od zainwestowanego kapitału, natomiast emitenci zyskują niezbędny do prowadzenia ich działalności kapitał.
W ogólnym ujęciu, instrumenty finansowe współczesnego rynku kapitałowego można podzielić na kilka rodzajów, a mianowicie:
- podstawowe (bazowe) papiery wartościowe, wierzytelnościowe i udziałowe,
- instrumenty pochodne,
- inne instrumenty.
Do podstawowych rodzajów papierów wartościowych na rynku kapitałowym zalicza się obligacje i akcje.
Obligacje
Obligacje są dokumentami potwierdzającymi wierzytelności pieniężne w postaci skryptu dłużnego. Dłużnik zobowiązuje się do spłaty pożyczonej sumy pieniężnej
w określonym terminie oraz do wypłaty odsetek, stanowiących wynagrodzenie za udzieloną pożyczkę.
Obligacje cieszą się dużą popularnością na rynku kapitałowym szczególnie wśród ostrożnych inwestorów indywidualnych. Jako dokumenty wierzytelnościowe potwierdzające zaciągnięcie długu są uznaną formą lokat oszczędności, zapewniając z góry określony dochód z oprocentowania i bezpieczną lokatę kapitałową.
Drugim, obok obligacji, podstawowym rodzajem papierów wartościowych rynku kapitałowego są…
Akcje
Akcje potwierdzają prawo do współwłasności w spółce akcyjnej, są niepodzielne i zbywalne. Akcje są dokumentami potwierdzającymi posiadanie udziału w majątku spółki akcyjnej, stwierdzają tytuł własności oraz prawo do udziału w zyskach spółki. Ponieważ spółka emitująca może osiągnąć zysk, jak i ponieść stratę, akcje zalicza się do papierów wartościowych obarczonych dużym ryzykiem.
Emisja akcji to efektywny sposób na zdobycie kapitału niezbędnego do działalności prowadzenie gospodarczej. Emitent zyskuje go poprzez zmianę udziałów majątkowych na kapitał akcyjny, który z kolei może przeznaczyć na inwestycje. Inwestor poprzez zakup akcji ma możliwość efektywnego uczestnictwa w rynku
i osiągania dochodu. Zyskuje prawo do udziału w zysku, głosowania na walnym zgromadzeniu oraz inne uprawnienia, które określone są w kodeksie spółek handlowych i w statucie danej spółki.
Wartość akcji określana jest jako:
- nominalna – jest to wartość kapitału akcyjnego przypadającego na jedną akcje o wartości nie niższej niż jeden grosz,
- emisyjna – jest to cena, po jakiej akcja sprzedawana jest na rynku pierwotnym,
- rynkowa – jest to cena, po jakiej akcja jest sprzedawana na rynku wtórnym, a więc cena po której inwestorzy zawierają pomiędzy sobą transakcje.
Wartość rynkowa akcji jest zmienna. Zależy przede wszystkim od panujących w gospodarce warunków, a także od oczekiwań inwestorów, co do jej kształtowania w przyszłości. Cena rynkowa może być równa, niższa bądź wyższa od wartości nominalnej. W kursie rynkowym uwzględnia się czynniki związane z daną firmą oraz branżą w której działa, jak również czynniki makroekonomiczne. Również podejmowane decyzje o scaleniu bądź podziale (określanym mianem splitu) akcji może wpływać na jej kurs.
Poza zwykłymi akcjami, mogą istnieć akcje uprzywilejowane, zawierające szczególne uprawnienia dla akcjonariuszy.
Dochód z akcji giełdowych
Dochodowość akcji uzależniona jest od wyników działalności gospodarczej spółki akcyjnej oraz wyceny akcji poprzez rynek kapitałowy. Główny wpływ na tę wycenę mają osiągane przez daną spółkę akcyjną wyniki gospodarcze, ale także inne czynniki rynkowe nazywane ogólnie koniunkturą rynkową.
Na dochód, jaki można czerpać z tytułu posiadania z akcji, składa się:
- dywidenda, będąca częścią zysku osiągniętego przez spółkę na dany rok przeznaczona na podstawie uchwały walnego zgromadzenia do podziału między akcjonariuszy,
- zysk lub strata, wynikające z różnicy pomiędzy ceną zakupu akcji a ceną jej sprzedaży na wtórnym rynku kapitałowym.
Koniunktura rynkowa wynika z relacji popytu i podaży kapitału oraz popytu na poszczególne instrumenty finansowe rynku kapitałowego. Ze zmiennością koniunktury wiąże się zarówno ryzyko, jak i szansa osiągnięcia ponadprzeciętnych dochodów od zainwestowanego kapitału.
Źródła:
- K. Jajuga, Podstawy inwestowania na Giełdzie Papierów Wartościowych, Giełda Papierów Wartościowych, Warszawa 2006
- J. Socha, Rynek Papierów Wartościowych w Polsce, Olympus, Warszawa 2003
- M. Daniluk, Rynek kapitałowy. Papiery wartościowe, operacje giełdowe, strategie inwestowania, Dom Wydawniczy Bellona, Warszawa 1998
- D. Dziawgo, Rynek finansowy. Istota – instrumenty – funkcjonowanie, Stowarzyszenie Księgowych w Polsce, Warszawa 2007
